Một hiện tượng thú vị:
Nếu bạn từng xem anime, đọc manga hay nghe người Nhật trò chuyện, chắc hẳn bạn đã bắt gặp những từ ngữ quen thuộc như バイト (baito – part-time job), アルバイト (arubaito – làm thêm). Người Nhật dùng rất nhiều từ mượn từ tiếng Anh, thậm chí sáng tạo thành những “tiếng Anh kiểu Nhật” (和製英語 – wasei eigo). Điều đặc biệt là, dù sử dụng nhiều từ nước ngoài, bản sắc văn hoá và ngôn ngữ Nhật vẫn được giữ gìn nguyên vẹn. Vậy tại sao lại như vậy?
- Người Nhật cởi mở tiếp thu nhưng chọn lọc tinh tế
Nhật Bản vốn nổi tiếng với khả năng hấp thụ cái mới và biến nó thành của riêng mình. Từ thời Minh Trị (thế kỷ 19), khi phương Tây du nhập, Nhật đã mượn rất nhiều khái niệm khoa học, công nghệ và dịch chúng sang tiếng Nhật hoặc vay mượn trực tiếp.
- Ví dụ: テーブル (tēburu – table), ナイフ (naifu – knife).
Nhưng thay vì giữ nguyên, họ điều chỉnh cách phát âm, viết bằng Katakana, khiến từ đó trở thành “người Nhật hoá”.
- Wasei Eigo – “tiếng Anh kiểu Nhật”
Người Nhật không chỉ vay mượn, mà còn sáng tạo ra những từ “giống tiếng Anh” nhưng người bản ngữ không hiểu.
Ví dụ:
- サラリーマン (sararīman) = nhân viên công sở (từ salary + man).
- OL (オーエル) = nữ nhân viên văn phòng (office lady).
- マイペース (mai pēsu) = làm việc theo tốc độ riêng (my pace).
Điều này cho thấy: tiếng Anh được biến tấu để phù hợp với văn hoá và lối sống Nhật, chứ không làm mất đi tính Nhật.
- Bản sắc giữ trong cách sử dụng ngôn ngữ
Dù vay mượn nhiều, người Nhật vẫn duy trì:
- Hệ thống chữ viết ba bảng: Hiragana, Katakana, Kanji. Từ mượn chủ yếu được viết bằng Katakana, giúp phân biệt rõ ràng đâu là ngôn ngữ gốc Nhật, đâu là vay mượn.
- Kính ngữ & cách xưng hô: Những giá trị văn hoá sâu xa như Keigo (ngôn ngữ lịch sự) không thể thay thế bởi tiếng Anh.
- Tinh thần ngữ nghĩa: Người Nhật điều chỉnh từ vay mượn để gắn liền với đời sống của mình, nên ngôn ngữ vẫn mang đậm dấu ấn Nhật.
- Vì sao vẫn giữ bản sắc?
- Người Nhật xem ngôn ngữ là một phần của văn hoá và căn tính dân tộc, vì vậy dù tiếp thu từ nước ngoài, họ không để mất đi “cái lõi Nhật”.
- Việc vay mượn giúp ngôn ngữ Nhật phát triển, hiện đại và hội nhập, nhưng việc Nhật hoá các từ mới lại giữ cho nó sự khác biệt.
- Đây chính là “công thức” giúp Nhật Bản vừa toàn cầu hoá, vừa bảo tồn bản sắc dân tộc.
Kết luận– Bài học cho người học tiếng Nhật
Người Nhật dạy chúng ta một điều: hội nhập không có nghĩa là hoà tan.
Họ mượn tiếng Anh để làm ngôn ngữ trở nên linh hoạt, hiện đại, nhưng vẫn giữ gìn văn hoá, cách nói, cách viết và tinh thần Nhật Bản. Học tiếng Nhật, bạn không chỉ học một ngôn ngữ, mà còn học cách người Nhật gìn giữ bản sắc trong thời đại toàn cầu.
Và đó cũng là lý do ngành Tiếng Nhật luôn thú vị và đầy giá trị đối với những ai muốn hiểu sâu về văn hoá – ngôn ngữ – con người xứ sở hoa anh đào.