Nếu phải chọn một từ để diễn tả “tinh thần Nhật Bản”, có lẽ “Omoiyari” là từ gần gũi và sâu sắc nhất. Trong tiếng Nhật, omoiyari (思いやり) không chỉ có nghĩa là “quan tâm” hay “thấu hiểu”, mà còn bao hàm một triết lý sống: “ Luôn nghĩ cho người khác trước khi hành động, đặt cảm xúc của người khác lên trên sự thuận tiện của bản thân”. Chính tinh thần này đã âm thầm nuôi dưỡng nên một xã hội Nhật Bản kỷ luật, văn minh và nhân ái.
Nền tảng của cách ứng xử nơi công cộng
Người Nhật lớn lên trong một môi trường mà sự tôn trọng và ý thức cộng đồng được coi là giá trị cốt lõi. Ngay từ nhỏ, trẻ em đã được dạy rằng: “Đừng làm người khác khó chịu.” Ở trường học, các em cùng nhau tự dọn dẹp lớp học, chia sẻ công việc và giúp đỡ nhau, đó là những bài học đầu tiên về tinh thần omoiyari.
Khi trưởng thành, giá trị ấy thể hiện rõ trong cách ứng xử nơi công cộng. Ở các ga tàu đông đúc, người Nhật xếp hàng trật tự, không chen lấn, không đẩy nhau dù vội đến đâu. Trên tàu, họ giữ yên lặng, không nghe nhạc lớn, không ăn uống, và luôn nhường ghế cho người già, phụ nữ mang thai. Thậm chí, họ còn mang theo túi rác cá nhân để không làm ảnh hưởng đến môi trường chung.
Tất cả những hành động ấy, tuy nhỏ bé, nhưng tạo nên một nếp sống tập thể hài hòa và đáng ngưỡng mộ, nơi mỗi người đều ý thức rằng: “Sự thoải mái của mình không được đánh đổi bằng sự bất tiện của người khác.”
Biểu hiện của sự thấu hiểu trong giao tiếp và công việc
Trong văn hóa giao tiếp của người Nhật, omoiyari thể hiện qua sự tinh tế trong từng lời nói, cử chỉ và thái độ. Khi nói chuyện, họ luôn dùng kính ngữ để thể hiện sự tôn trọng. Khi cần từ chối hay góp ý, họ diễn đạt nhẹ nhàng, gián tiếp để không làm tổn thương lòng tự trọng của đối phương.
Ở nơi làm việc, tinh thần “omoiyari” trở thành chất keo gắn kết tập thể. Nhân viên không chỉ hoàn thành công việc của mình mà còn chủ động giúp đỡ đồng nghiệp, nghĩ đến cảm xúc của người khác, giữ bầu không khí hòa thuận. Chính vì vậy, văn hóa doanh nghiệp Nhật luôn coi trọng “hòa khí” (和, wa), yếu tố nền tảng giúp tập thể vận hành hiệu quả và bền vững.
Kết luận
Trong thế giới hiện đại, nơi con người dễ bị cuốn vào nhịp sống vội vã và cá nhân hóa, tinh thần “omoiyari” của người Nhật trở thành một lời nhắc nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: Xã hội chỉ thật sự tốt đẹp khi mỗi người biết nghĩ cho người bên cạnh. Và có lẽ, đó chính là điều khiến Nhật Bản không chỉ là một quốc gia phát triển, mà còn là một dân tộc có tâm hồn đẹp, nơi mà “văn minh” không chỉ nằm ở công nghệ, mà nằm trong cách họ đối xử với nhau bằng sự thấu hiểu và lòng nhân ái.