Giữa nhịp sống hiện đại và công nghiệp hóa, người Nhật vẫn luôn khiến thế giới ngưỡng mộ bởi khả năng gìn giữ những nét văn hóa cổ truyền. Dù không còn sử dụng lịch âm trong đời sống thường nhật như Việt Nam, nhưng ở Nhật Bản, tinh thần hướng về thiên nhiên, trăng sao và lòng biết ơn đối với thần linh vẫn được duy trì một cách tinh tế qua những ngày đặc biệt – tương tự như “mùng 1” và “rằm” của người Việt.
Tsuitachi – Ngày đầu tháng với nghi lễ “Tsuitachi Mairi”
Ở Nhật, “朔日” (Tsuitachi) vốn nghĩa là “ngày trăng mới” – ngày đầu tiên của tháng âm lịch. Dù ngày nay người Nhật chủ yếu dùng lịch dương, nhưng nhiều người vẫn giữ thói quen đi lễ đầu tháng tại đền Thần (神社 – jinja), gọi là “朔日参り – Tsuitachi Mairi”.
Trong ngày này, người Nhật đến đền để: Tạ ơn thần linh đã phù hộ trong tháng cũ và cầu chúc cho tháng mới bình an, thuận lợi.
Ở vùng Kansai, đặc biệt là tại Ise Jingu – ngôi đền thiêng nhất Nhật Bản, nghi lễ này được duy trì hàng trăm năm. Người dân còn có truyền thống thưởng thức “Tsuitachi Mochi” – bánh nếp mùng 1, mỗi tháng một vị khác nhau, tượng trưng cho sự đổi thay của thời tiết và lòng biết ơn mùa màng.
Hành động tưởng chừng nhỏ bé ấy thể hiện một triết lý sống sâu sắc: “Bắt đầu tháng mới bằng lòng biết ơn – để mọi sự đều thuận hòa.”
Otsukimi – Đêm Rằm Ngắm Trăng, Cảm Tạ Mùa Màng
Nếu ở Việt Nam, rằm tháng 8 là Tết Trung thu đoàn viên, thì ở Nhật, rằm tháng 8 âm lịch được gọi là “十五夜 – Jūgoya” hay “お月見 – Otsukimi” – nghĩa là ngắm trăng. Trong đêm trăng tròn nhất năm, người Nhật không rộn ràng múa lân hay bày mâm cỗ, mà lặng lẽ bày cỏ Pampas (すすき – susuki) và bánh Dango tròn tượng trưng cho mặt trăng. Họ ngồi bên hiên nhà, thưởng trà, ngắm trăng và tạ ơn thiên nhiên đã cho mùa màng bội thu. Với người Nhật, ánh trăng là biểu tượng của sự thanh tịnh, viên mãn và lòng biết ơn. Đó là khoảnh khắc con người được lắng lại, tìm về vẻ đẹp giản dị giữa cuộc sống bận rộn.
Tinh thần gìn giữ truyền thống trong nhịp sống hiện đại
Dù các thế hệ trẻ Nhật Bản ít khi biết chính xác ngày rằm hay mùng 1 âm lịch, nhưng tinh thần “kính thiên – trọng lễ – tri ân” vẫn thấm sâu trong đời sống: Nhiều người đi lễ đầu tháng dương để cầu may. Các công ty xông hương, dọn dẹp bàn thờ thần tài đầu tháng. Nhiều gia đình vẫn tổ chức ngắm trăng Trung thu, cúng tổ tiên và cầu mùa màng theo truyền thống. Nhật Bản có thể không còn đếm ngày theo lịch âm, nhưng họ vẫn giữ trọn tinh thần của những ngày ấy – bằng cách biến nghi lễ thành thói quen sống, biến tín ngưỡng thành nét văn hóa tinh tế.
Thông điệp văn hóa: Hướng về khởi đầu bằng lòng biết ơn
Ngày mùng 1 hay ngày rằm, dù ở Việt Nam hay Nhật Bản, đều mang chung một ý nghĩa: một nhịp dừng lại để biết ơn và hướng thiện. Nếu người Việt dâng nén nhang lên bàn thờ tổ tiên, thì người Nhật dâng bánh mochi lên thần linh; nếu người Việt ngắm trăng để đoàn viên, thì người Nhật ngắm trăng để chiêm niệm. Cách thể hiện khác nhau, nhưng trái tim hướng thiện – hướng về cội nguồn vẫn luôn hòa chung nhịp đập. Một đất nước mạnh mẽ không chỉ bởi công nghệ, mà còn bởi những giá trị tinh thần vẫn lặng lẽ tỏa sáng qua từng vầng trăng, từng ngày đầu tháng.